موسی و شبان : دید موسی یک شبانی را به راه (مولوی)

 مناجات کردن شبان با حق تعالی

در عهد موسی علیه السلام

 **

   دید موسی یک شبانی را به راه   
   کاو همی گفت ای خدا و ای اله

        تو کجائی تا شوم من چاکرت؟     
       چارقت دوزم کنم شانه سرت

         جامه ات شویم شپشهایت کشم   
        شیر پیشت آورم ای محتشم

        دستکت بوسم بمالم پایکت    
     وقت خواب آید، بروبم جایکت

        ای فدای تو همه بُزهای من      
        ای به یادت هی هی و هیهای من

      زین نمط بیهوده می گفت آن شبان 
     گفت موسی با کی استت؟ ای فلان

         گفت با آن کس که ما را آفرید     
        این زمین و چرخ از او آمد پدید

         گفت موسی، های خیره سر شدی
       خود مسلمان ناشده کافر شدی

      این چه ژاژ است؟ این چه کفر است و فشار؟ 
      پنبه ای اندر دهان خود فشار

         َگند کفر تو جهان را  َگنده کرد        
      کفر تو دیبای دین را ژنده کرد

        چارق و پا، تا به لایق مر تراست     
      آفتابی را چنینها، کی رواست؟

        گر نبندی زین سخن تو حلق را    
      آتشی آید بسوزد خلق را

      آتشی گر نامدست، این دود چیست؟
    جان سیه گشته، روان مردود، چیست؟

      گر همی دانی که یزدان داور است   
   ژاژ و گستاخی، تو را چون باور است؟

        دوستی بی خرد، خود دشمنی است
     حق تعالی زین چنین خدمت غنی است

       با که می گویی تو این؟ با عم و خال 
      جسم و حاجت در صفات ذو الجلال

        شیر او نوشد که در نشو و نماست
    چارق او پوشد که او محتاج پاست

     ور برای بنده ش است این گفت وگو  
      آنکه حق گفت او من است و، من خود او

      آن که گفت، انی مرضت لم تعُد      
   من شدم رنجور، او تنها نشد 

         آن که بی یسمع و بی یبصر شدست
       در حق آن بنده این هم بیهده ست

        بی ادب گفتن سخن با خاص حق   
    دل بمیراند سیه دارد ورق

        گر تو مردی را بخوانی فاطمه        
       گر چه یک جنسند مرد و زن همه

      قصد خون تو کند تا ممکن است     
    گر چه خوش خوی و حلیم و ساکن است

        فاطمه مدح است، در حق زنان   
        مرد را گویی، بود زخم سنان

       دست و پا در حق ما استایش است  
       در حق پاکی حق، آلایش است

        لَمْ یلِدْ لَمْ یولَدْ او را لایق است  
         والد و مولود را او خالق است

       هر چه جسم آمد، ولادت وصف اوست    
    هر چه مولود است، او زین سوی جوست

       زانکه از کون و فساد است و مهین  
    حادث است و محدثی خواهد یقین

      گفت ای موسی، دهانم دوختی    
    و ز پشیمانی تو جانم سوختی

       جامه را بدرید و آهی کرد تفت       
   سر نهاد اندر بیابانی و رفت

 
ادامه شعر در ادامه مطلب

. عتاب کردن حق تعالی با موسی علیه السلام از بهر آن شبان

          وحی آمد سوی موسی از خدا   
       بنده ی ما را ز ما کردی جدا

           تو برای وصل کردن آمدی          
        نی برای فصل کردن آمدی

           تا توانی پا منه اندر فراق       
           أبغض الأشیاء عندی، الطلاق

            هر کسی را سیرتی بنهاده ایم      
         هر کسی را اصطلاحی داده ایم

         در حق او مدح و در حق تو ذم     
         در حق او شهد و در حق تو سم

          ما بری از پاک و ناپاکی همه   
        از گران جانی و چالاکی همه

          من نکردم خلق تا سودی کنم       
     بلکه تا بر بندگان جودی کنم

        هندوان را اصطلاح هند مَدح     
         سندیان را اصطلاح سند مدح

        من نگردم پاک از تسبیحشان       
      پاک هم ایشان شوند و دُر فشان

      ما  زبان را ننگریم و قال را 
          ما رون را بنگریم و حال را

         ناظر قلبیم، اگر خاشع بود        
          گر چه گفتِ لفظ، ناخاضع بود

         زانکه دل جوهر بود، گفتن عرض     
       پس طفیل آمد عرض، جوهر غرض

     چند ازین الفاظ و اضمار و مجاز   
       سوز خواهم، سوز، با آن سوز ساز

        آتشی از عشق در جان بر فروز      
    سربسر فکر و عبارت را بسوز

          موسیا، آداب دانان دیگرند          
        سوخته جان و روانان دیگرند

        عاشقان را هر نفس سوزیدنیست   
       بر دِه ویران، خراج و عُشر نیست

         گر خطا گوید، و را خاطی مگو     
       گر بود پر خون شهید، او را مشو

     خون شهیدان را ز آب اولی تر است 
      این خطا از صد ثواب اولی تر است

        در درون کعبه رسم قبله نیست     
    چه غم ار غواص را پاچیله نیست

       تو ز سر مستان قلاووزی مجو      
      جامه چاکان را، چه فرمایی رفو

      ملت عشق از همه دینها جداست 
       عاشقان را ملت ومذهب   خداست

         لعل را گر مُهر نبود، باک نیست       
       عشق در دریای غم، غمناک نیست

 وحی آمدن بموسی علیه السلام از بهر عذر آن شبان

          بعد از آن در سِرّ موسی حق نهفت 
        رازهایی کان نمی آید بگفت

          بر دل موسی سخنها ریختند      
        دیدن و گفتن به هم آمیختند

         چند بی خود گشت و چند آمد به  َخود
        چند پرید از ازل سوی ابد

           بعد از این، گر شرح گویم، ابلهی ست
         زانکه شرح این ورای آگهی ست

        ور بگویم، عقلها را بَر َکند        
         ور نویسم، بس قلمها بشکند
 
          چونکه موسی این عتاب از حق شنید
            در بیابان در پی چوپان دوید

        بر نشان پای آن سرگشته راند       
         گرد از پرده ی بیابان بر فشاند

       گام پای مردم شوریده  َخود  
       هم ز گام دیگران پیدا بود

         یک قدم چون رخ، ز بالا تا نشیب    
        یک قدم چون پیل، رفته بر اُریب

          گاه چون موجی، بر افرازان علم   
      گاه چون ماهی، روانه بر شکم

        گاه بر خاکی نوشته حال  َخود    
        همچو رمّالی که رملی بر زند

       گاه حیران ایستاده، گه دوان      
         گاه غلطان همچو گوی از صولجان *

          عاقبت دریافت او را و بدید       
       گفت مژده ده که دستوری رسید

        هیچ آدابی و ترتیبی مجو   
       هر چه میخواهد دل تنگت بگو

      کفر تو دین است، و دینت نور جان    
   ایمنی، و ز تو جهانی در امان

       ای معاف یفْعَلُ اللَّهُ ما یشاء  
     بی محابا رو، زبان را بر گشا

        گفت ای موسی از آن بگذشته ام 
    من کنون در خون دل آغشته ام

          من ز سدره ی منتهی بگذشته ام  
        صد هزاران ساله زآنسو رفته ام

        تازیانه بر زدی، اسبم بگشت    
     گنبدی کرد و ز گردون بر گذشت

        محرم ناسوت ما لاهوت باد      
         آفرین بر دست و بر بازوت باد

         حال من اکنون برون از گفتن است  
       این چه می گویم نه احوال من است

        نقش می بینی که در آیینه ایست  
     نقش تست آن نقش، آن آیینه نیست

        دم که مرد نائی اندر نای کرد  
       در خور نای است، نی در خورد مرد

        هان و هان، گر حمد گوئی، گر سپاس
       همچو نافرجام آن چوپان شناس

      حمد تو نسبت بدان، گر بهتر است 
    لیک آن نسبت به حق هم ابتر است

        چند گوئی؟ چون غطا برداشتند   
       کاین نبوده آنچه می پنداشتند

         این قبول ذکر تو، از رحمت است     
      چون نماز مستحاضه رخصت است

        با نماز او بیالودست خون

          ذکر تو آلوده ی تشبیه و چون

      خون پلید است و به آبی میرود     
     لیک باطن را نجاستها بود

         کان به غیر آب لطف کردگار     
         کم نگردد از درون مرد کار

         در سجودت کاش رو گردانیی      
        معنی سبحان ربی دانیی

         کای سجودم چون وجودم ناسزا      
         مر بدی را تو نکویی ده جزا

        این زمین از حلم حق دارد اثر   
          تا نجاست بُرد و، گلها داد بَر

          تا بپوشد او پلیدیهای ما    
         در عوض بر روید از وی غنچه ها

        پس چو کافر دید، کاو در داد و جُود    
       کمتر و بیمایه تر از خاک بود

         از وجود او ُگل و میوه نرُست    
       جز فساد جمله پاکیها نجُست

          گفت، واپس رفته ام من در ذهاب    
       حسرتا، یا لیتنی ُکنت تراب

         کاش از خاکی، سفر نگزیدمی       
       همچو خاکی، دانه ای می چیدمی

       چون سفر کردم، مرا راه آزمود  
       زین سفر کردن ره آوردم چه بود؟

         زآن همه میلش سوی خاک است،کاو
          در سفر سودی نبیند پیش رو

       روی واپس کردنش از حرص و آز 
        روی در ره کردنش،  صدق و نیاز

       هر گیا را، کش بود میل عُلا 

         در مزید است و حیات و در نما

        چون که گردانید سر سوی زمین   
     در کمی و خشکی و نقص و غبین

         میل روحت، چون سوی بالا بود    
      در تزاید، مرجعت آنجا بود

       ور نگونساری، سرت سوی زمین   
      آفلی حق لا یحب الآفلین

  حضرت مولانا  مولوی